توقف‌ناپذیری در واحد گوگردزدایی و بازیافت سولفور (SRU) و ریفرمرهای هیدروژنی، به‌ویژه در اقلیم گرم و مرطوب ماهشهر، یک الزام عملیاتی است. PM روانکاری SRU و ریفرمر ماهشهر یعنی بهینه‌کردن انتخاب روغن و گریس، پیاده‌سازی بازرسی‌های منظم، کنترل آلودگی سولفیدی و مستندسازی دقیق. این مقاله یک چارچوب عملی ارائه می‌دهد تا تیم نت بتواند با حداقل توقف، حداکثر پایداری را تضمین کند.

با توجه به دمای محیط بالا، رطوبت، مه‌نمک و حضور H2S، روغن‌ها در معرض اکسیداسیون، سفت‌شدن، ایجاد لاک/وارنیش و خوردگی قرار می‌گیرند. انتخاب روانکار پایدار حرارتی، فیلتراسیون هدفمند و پایش دوره‌ای (Condition Monitoring) در این شرایطِ جنوب کشور، تفاوت بین «تولید پیوسته» و «توقف غیرمنتظره» را رقم می‌زند.

روانکاری هوشمند در SRU و ریفرمر، برابر است با توقف صفر؛ هر نقطه روغن‌خور یک فرصت برای کاهش ریسک است.

نقاط بحرانی روانکاری در SRU

در SRU، سیال‌های حاوی سولفید و دمای‌های متغیر، بار و تنش مضاعفی بر یاتاقان‌ها، گیربکس‌ها و آب‌بندها وارد می‌کنند. تمرکز بر سه گروه تجهیز زیر، بیشترین بازده PM را به‌همراه دارد.

پمپ‌های سیرکولاسیون

پمپ‌های سیرکولاسیون آمین و مایعات فرایندی، معمولاً دارای یاتاقان‌های غلتشی/لغزشی هستند که به روغن با گرید مناسب (اغلب ISO VG 68 یا 100 برای یاتاقان‌ها) یا گریس NLGI 2 با ضخیم‌کننده مقاوم به آب (لیتیوم کمپلکس یا پلی‌یوریا) نیاز دارند. چالش اصلی، نفوذ رطوبت و آلودگی سولفیدی است که TAN روغن را بالا برده و به خوردگی منجر می‌شود. آب‌بندهای مکانیکی باید از نظر نشتی و دمای کارکرد پایش شوند؛ هر نشتی، مسیر ورود آلاینده‌ها به کارتل روغن است.

بلوئر هوا

بلوئر هوای SRU برای تامین هوای استوکیومتری کوره، با گیربکس‌ها و یاتاقان‌هایی کار می‌کند که تحت بار و دمای بالا هستند. روغن دنده با افزودنی‌های ضدسایش و ضد اکسیداسیون (معمولاً ISO VG 220 یا 320، ترجیحاً پایه سینتتیک PAO در دمای محیط بالا) توصیه می‌شود. راه‌اندازی/خاموشی‌های متوالی، کف‌کردن و هوادهی روغن را تشدید می‌کند؛ بنابراین کنترل زمان رهاسازی هوا و ضدکف اهمیت دارد.

فن‌های خنک‌کن

فن‌های کولرهای هوایی و فن‌های مکش/دهش اطراف واحد، در معرض گردوغبار و مه‌نمک قرار دارند. گریس دمای بالا با ضخیم‌کننده پلی‌یوریا یا لیتیوم کمپلکس و پایه سنتتیک، برای حفظ فیلم روغن در گرمای تابستان ماهشهر و مقاومت در برابر آب مناسب است. دوره‌های گریس‌کاری باید کوتاه و با مقدار کنترل‌شده انجام شود تا از داغیِ ناشی از بیش‌گریسی جلوگیری گردد.

چالش دمای بالا در ریفرمر و نقش روغن پایدار حرارتی

ریفرمرهای هیدروژنی، با کوره‌های دمای بالا، فن‌های درفت، گیربکس‌های انتقال و کمپرسورهای سیرکولاسیون هیدروژن، محیطی با اکسیداسیون شدید ایجاد می‌کنند. روغن‌های پایه سنتتیک با پایداری حرارتی عالی (نظیر PAO یا استرهای صنعتی برای دمای‌های بسیار بالا) و افزودنی‌های مقاوم به اکسیداسیون، عمر روغن و یاتاقان را افزایش می‌دهند. در کمپرسورها و توربین‌ها، قابلیت جداسازی هوا و آب، و عدد اسیدی کنترل‌شده، برای جلوگیری از لاک و کک‌زدگی حیاتی است.

نشانه‌های افت کیفیت روغن

• تغییر گرانروی بیش از ۱۰٪ نسبت به مقدار نامی در 40/100 درجه سانتی‌گراد.
• افزایش محسوس TAN و مشاهده لاک/وارنیش روی سطوح (رنگ‌پریدگی قهوه‌ای/کهربایی).
• کاهش نقطه اشتعال، بوی تند اکسیداسیون یا وجود ذرات معلق تیره‌رنگ.
• افزایش کف، تاخیر در رهاسازی هوا و افت خواص ضدسایش (افزایش دمای یاتاقان/نویز).
• افزایش ذرات سایشی و کاهشی در شاخص تمیزی (کد ISO 4406)، و رشد آهن مغناطیسی در آنالیز.

کنترل آلودگی سولفیدی، رطوبت و ایمنی H2S

در ماهشهر، ترکیب رطوبت، مه‌نمک و H2S، ریسک تشکیل اسید و خوردگی را بالا می‌برد. برای کنترل، این اقدامات کلیدی توصیه می‌شود: استفاده از تنفس‌گیرهای رطوبت‌گیر بر مخازن روغن صنعتی در ماهشهر، درپوش‌های قفل‌شونده برای نقاط تخلیه/سرریز، و آب‌بندی مناسب اتصالات. فیلتراسیون آفلاین (Kidney Loop) با مدیای ۳–۵ میکرون همراه با جاذب‌های اسیدی، عمر روغن دنده و توربین را افزایش می‌دهد. نمونه‌گیری داغ و در گردش، نتایج دقیق‌تری از آب محلول و اکسیداسیون می‌دهد.

به‌موازات کنترل آلودگی، ایمنی H2S غیرقابل‌چشم‌پوشی است: سنسور و آلارم گاز شخصی، تهویه کافی، مجوز کار (Permit) برای کارهای داغ/سرد، و اجرای Lockout/Tagout پیش از هر عملیات روانکاری. آموزش تکنسین‌ها درباره تماس پوستی با روغن داغ و روش‌های نمونه‌گیری ایمن، بخشی از PM موفق است.

انتخاب و طبقه‌بندی روانکار مناسب برای ماهشهر

انتخاب روغن و گریس باید از منظر دما، بار، آلودگی و سازگاری با آب‌بندها انجام شود. در گرمای جنوب، روغن‌های با شاخص گرانروی بالا (VI)، پایداری اکسیداسیون ممتاز و ضدکف مؤثر، برتری دارند. برای گیربکس‌ها، روغن دنده EP با پایه سنتتیک (PAO) در گریدهای 220 تا 320 بسته به سرعت و دما، کارایی خوبی ارائه می‌دهد. در یاتاقان‌های مجاور کوره، گریس‌های دمای بالا با پایه سنتتیک و ضخیم‌کننده پلی‌یوریا/لیتیوم کمپلکس، به‌علت مقاومت به اکسیداسیون و پایداری مکانیکی، دوام بیشتری دارند.

در سیستم‌های حساس به آب، روغن با قابلیت دموَلسیبلیتی بالا و کنترل کف اهمیت دارد. برای کمپرسورهای هیدروژن، روغن‌هایی با تمایل کم به تشکیل لاک و خواص عالی جدایش هوا توصیه می‌شود. برچسب‌گذاری رنگی، ظروف اختصاصی هر گرید و قیف‌های بسته، ریسک آلودگی متقاطع را کاهش می‌دهد.

مستندسازی، KPI و دیجیتال‌سازی PM روانکاری

بدون داده، PM به حدس و گمان تبدیل می‌شود. حداقل KPIهایی که باید ماهانه رصد شوند عبارت‌اند از: کد تمیزی ISO 4406 برای روغن‌های در سرویس، TAN/TBN بسته به نوع سیال، گرانروی در 40 و 100 درجه، آب (ppm)، و نرخ مصرف روانکار در هر تجهیز. در کنار این‌ها، MTBF یاتاقان‌ها/گیربکس‌ها و نسبت توقف ناشی از روانکاری به کل توقف‌ها، تصویری شفاف از اثربخشی برنامه می‌دهد.

استفاده از CMMS برای زمان‌بندی سرویس‌ها، QR یا بارکد روی نقاط گریس‌خور، و داشبوردهای ساده برای نمایش روند KPIها، اجرای روزانه PM را تسهیل می‌کند. سنسورهای دما/لرزش و شمارنده ساعت کارکرد، تریگرهای هوشمند برای گریس‌کاری مبتنی‌بر وضعیت فراهم می‌کنند. یک «اتاق روانکار» تمیز با قفسه‌بندی، فیلتر انتقال، و تنفس‌گیر، سنگ‌بنای موفقیت است.

چک‌لیست PM روانکار: نقطه شروع تیم نت واحدهای SRU و ریفرمر

جدول زیر یک نقطه شروع عملی برای برنامه‌ریزی تیم نت است؛ مقادیر دقیق می‌تواند بر اساس سرعت، دما و بار تجهیز در هر سایت تنظیم شود. هدف، ایجاد نظم در بازبینی‌ها، مستندسازی ردپا و امکان بهبود مستمر است. پیشنهاد می‌شود پس از یک دوره سه‌ماهه، بازه‌ها بر مبنای داده‌های واقعی بهینه شوند.

برای هر تجهیز، نوع روانکار پیشنهادی و بازه بازبینی/آنالیز درج شده است. آنالیز دوره‌ای روغن و تطبیق نتایج با KPIها، کلید اصلاحات بعدی است.

چک‌لیست بولت‌دار کوتاه

• قبل از هر گریس‌کاری، نازل را پاک و دو پمپ آزمایشی روی پارچه بزنید تا آلودگی دفع شود.
• درپوش نقاط روغن‌خور را پس از سرویس ببندید؛ از درپوش‌های رنگی مطابق کدینگ استفاده کنید.
• سطح روغن را در حالت توقف و دمای پایدار بررسی کنید؛ از شیشه سایت‌گلس تمیز اطمینان بگیرید.
• برای هر تجهیز، «هدف کد تمیزی» تعریف کنید؛ نمونه پیشنهادی: یاتاقان‌ها 16/14/11 و گیربکس‌ها 18/16/13.
• نمونه‌گیری را از شیر نمونه داغ و در گردش انجام دهید؛ بطری تمیز و برچسب زمان/تجهیز داشته باشد.
• هر نشتی کوچک را به‌عنوان هشدار ورود آلاینده ثبت و پیگیری کنید.
• تعویض فیلترها را با Differential Pressure کنترل کنید، نه صرفاً زمان تقویمی.
• زمان‌بندی گریس‌کاری را با ساعت کارکرد یا دمای یاتاقان تطبیق دهید، نه فقط تقویم.

پرسش‌های متداول

1.برای بلوئر هوای SRU کدام گرید روغن دنده مناسب‌تر است؟

انتخاب بین ISO VG 220 و 320 به سرعت، بار و دمای کارکرد وابسته است. در گرمای ماهشهر و بارهای بالاتر، 320 پایه سنتتیک (PAO) معمولاً عملکرد بهتری در حفظ فیلم روغن و کاهش اکسیداسیون دارد. آنالیز دوره‌ای و پایش دمای گیربکس، راهنمای اصلاح گرید خواهد بود.

2.هر چند وقت یک‌بار نمونه روغن بگیریم؟

برای گیربکس‌ها و کمپرسورها در ماهشهر، نمونه‌گیری ماهانه یا هر 2000 ساعت کارکرد توصیه می‌شود. اگر روند TAN، ذرات یا گرانروی تغییر معنادار داشت، بازه نمونه‌گیری را کوتاه‌تر کنید. نمونه را در شرایط داغ و جریان‌دار بگیرید تا نماینده واقعی وضعیت سیستم باشد.

3.چطور از ورود H2S و رطوبت به روغن جلوگیری کنیم؟

استفاده از تنفس‌گیر رطوبت‌گیر، آب‌بندی مناسب درپوش‌ها، ظروف و قیف‌های بسته، و انتقال فیلترشده روغن، ریسک ورود آلاینده‌ها را کاهش می‌دهد. تعمیر سریع نشتی‌ها و نصب شلنگ‌های استاندارد با اتصالات سالم نیز ضروری است.

4.نشانه‌های بیش‌گریسی در یاتاقان فن چیست؟

افزایش دمای یاتاقان، صدای ناهنجار، نشت گریس از آب‌بند و مصرف غیرعادی گریس از نشانه‌های بیش‌گریسی است. مقدار گریس را با محاسبه حجم خالی یاتاقان و بازه زمانی سرویس تطبیق دهید و پس از گریس‌کاری، دما و ارتعاش را رصد کنید.

5.آیا استفاده از روغن سنتتیک همیشه لازم است؟

نه؛ اما در اقلیم گرم، بارهای بالا و مجاورت با کوره‌ها، روغن‌های سنتتیک به‌دلیل پایداری حرارتی و اکسیداسیونی بهتر، عمر سرویس طولانی‌تری ارائه می‌کنند. تحلیل هزینه‌عمر (LCC) معمولاً مزیت آن‌ها را نشان می‌دهد؛ به‌خصوص وقتی توقف تولید پرهزینه باشد.

حفظ تولید مداوم در هاب ماهشهر

در هاب پتروشیمی ماهشهر، هر دقیقه توقف SRU یا ریفرمر، زنجیره تولید را متأثر می‌کند. مدیریت هوشمند روانکاری یعنی انتخاب روغن و گریس مطابق دما و آلودگی سولفیدی، اجرای بازرسی‌های منظم، فیلتراسیون هدفمند و مستندسازی دقیق KPIها. این رویکرد، از اکسیداسیون زودرس، تشکیل لاک، افزایش TAN و خرابی یاتاقان/گیربکس‌ها پیشگیری می‌کند. هنگامی‌که بلوئر هوا با روغن دنده پایدار و فن‌های خنک‌کن با گریس دمای بالا سرویس می‌شوند، ریسک توقف‌های ناگهانی به‌شدت کاهش می‌یابد.

به‌کمک یک اتاق روانکار استاندارد، ابزار انتقال فیلترشده، تنفس‌گیرهای رطوبت‌گیر و نمونه‌گیری اصولی، کیفیت روغن حفظ و چرخه تعویض بهینه می‌شود. دیجیتال‌سازی PM با CMMS، QR و سنسورهای وضعیت، زمان‌بندی سرویس‌ها را دقیق‌تر می‌کند و بهینه‌سازی بازه‌ها را امکان‌پذیر می‌سازد. نهایتاً، فرهنگ ایمنی H2S و اجرای LOTO در کنار پروتکل‌های نمونه‌گیری گرم، از آسیب‌های انسانی و تجهیزاتی پیشگیری می‌کند.

نتیجه روشن است: با پیاده‌سازی چک‌لیست این مقاله و پایش مستمر KPIها، می‌توان پایداری تولید را در اوج گرمای جنوب کشور حفظ کرد، مصرف روانکار را کاهش داد و از خرابی‌های تکرارشونده جلوگیری نمود. این همان «PM سبز» است که هم هزینه را کنترل می‌کند، هم محیط را کمتر تحت‌فشار قرار می‌دهد، و هم خط تولید SRU و ریفرمر را بدون وقفه نگه می‌دارد.

برای اجرا و تامین به‌موقع مواد، همراهی یک تامین‌کننده قابل‌اتکا ضروری است. موتورازین با شبکه توزیع کشوری و تجربه میدانی در جنوب، می‌تواند فرآیند انتخاب و تامین روانکار مناسب را تسهیل کند.

پوشش خدمات موتورازین برای صنایع پتروشیمی جنوب و پخش روغن صنعتی

اگر به اجرای دقیق PM روانکاری در واحدهای SRU و ریفرمر خود فکر می‌کنید، از ظرفیت «پوشش خدمات موتورازین در جنوب کشور» بهره بگیرید؛ تیم پشتیبانی، بازه‌های بازدید و تامین برنامه‌ریزی‌شده روانکار را هماهنگ می‌کند. همچنین برای تامین مستمر و مطمئن، «پخش روغن صنعتی برای پتروشیمی» توسط موتورازین، انتخاب گرید مناسب، فیلتراسیون حمل‌ونقل و تحویل در محل سایت را پوشش می‌دهد.