در هوای شرجی و نمکی بوشهر، نم‌نمکِ دریا با میعان داخل موتور و آب‌زدگی روغن دست‌به‌دست می‌دهد تا خوردگی را تسریع کند. «روغن دریایی ضدزنگ و ضدخوردگی بوشهر» تنها یک عبارت بازاری نیست؛ بلکه راهکار فنی برای حفظ سلامت موتور دیزل شناور شماست. این راهنما با تمرکز بر قلیائیت باقیمانده (TBN)، افزودنی‌های ضدزنگ/ضدخوردگی و رویه‌های نگهداری پیشگیرانه، به پیمانکاران دریایی، مالکان شناور و تکنسین‌های تعمیرات کمک می‌کند تا در مه‌نمک جنوب، یک زره مطمئن برای موتور خود بسازند.

سازوکار خوردگی در موتورهای دریایی (Cl, SOx)

ریشه اغلب مشکلات فلزی در شناورها، ترکیب یون کلرید (Cl⁻) از مه‌نمک با رطوبت، و اسیدزایی ناشی از اکسیدهای گوگرد (SOx) در فرآیند احتراق است. در شرایط توقف‌های کوتاه‌مدت در اسکله، دمای موتور افت می‌کند، بخار آب می‌عَرقد و لایه‌های میکروسکوپی آب روی سطوح آهنی و آلیاژی شکل می‌گیرد. کلریدها با شکستن فیلم نازک اکسید محافظ، راه را برای زنگ‌زدگی و حفره‌دار شدن باز می‌کنند. هم‌زمان، SOx در حضور آب به اسیدهای خورنده تبدیل می‌شود؛ اگر قلیائیت روغن کافی نباشد، این اسیدها به یاتاقان‌ها، بوش‌ها و رینگ/لاینر آسیب می‌زنند.

آب‌زدگی (water wash-in) از مسیرهای مختلفی وارد روغن می‌شود: نشت از مبدل حرارتی، میعان در کارتر و تنفس موتور از هوای نمکی. اگر روغن ویژگی دمولسیبیلیتی (آب‌گریزی و جداسازی آب) مناسبی نداشته باشد، امولسیون پایدار تشکیل می‌دهد؛ نتیجه، افت روانکاری، افزایش سایش مرزی و تسریع زنگ‌زدگی است. مدیریت این ریسک‌ها بدون انتخاب درست روغن، دشوار و پرهزینه است.

نقش TBN و افزودنی‌های ضدزنگ/ضدخوردگی

TBN یا «عدد بازی کل» ظرفیت روغن برای خنثی‌سازی اسیدها را نشان می‌دهد. در موتورهای دیزل دریایی، انتخاب TBN صرفاً یک عدد نیست؛ توازن میان سوخت مصرفی (گوگرد کمتر/بیشتر)، الگوی کارکرد (بار، دما، توقف‌های مکرر) و رطوبت محیط است. برای دیزل‌های دریایی با سوخت کم‌گوگرد، TBN حدود 10–12 معمولاً کافی است؛ برای موتورهای میان‌سرعت با بارهای سنگین‌تر و ریسک بالاتر خوردگی اسیدی، TBN در بازه 12–20 مزیت حفاظتی بیشتری ایجاد می‌کند. بااین‌حال، TBN باید «پایدار» بماند؛ یعنی در طول سرویس افت شدید نکند.

افزودنی‌های ضدزنگ (rust inhibitors) و مهارکننده‌های خوردگی (corrosion inhibitors) با جذب قطبی روی فلز، یک فیلم محافظ تشکیل می‌دهند و مانع تماس آب/اسید با سطح می‌شوند. دیترجنت‌های سولفونات کلسیم و فنات/سالیسیلات با ساختار «overbased»، علاوه بر پاک‌کنندگی، ظرفیت بازی را نیز تأمین می‌کنند. ضدخوردگی‌های آمینی/استری و دمولسیفایرها نیز به کنترل آب‌زدگی و تثبیت فیلم روغن کمک می‌کنند. نتیجه نهایی، «زره نامرئی» است که در مه‌نمک دوام می‌آورد.

انتخاب گرید و استانداردها (API, OEM Approvals)

انتخاب گرید و پلتفرم عملکردی، ستون فقرات استراتژی ضدخوردگی شماست. برای دیزل‌های دریایی پُرسرعت، گریدهای SAE 15W-40 یا 10W-40 با سطح کارایی API CH-4/CI-4 رایج هستند؛ این روغن‌ها باید آزمون‌های ضدزنگ (مانند ASTM D665) و دمولسیبیلیتی (ASTM D1401) را با حد مناسبی از جداسازی آب پشت سر گذاشته باشند. برای موتورهای میان‌سرعت «trunk piston»، گریدهای تک‌درجه‌ای SAE 30/40 با TBN بالاتر (مثلاً 12–20) انتخاب فنی‌تری است.

تأییدیه‌های سازنده (OEM approvals) مانند Caterpillar/MaK، MAN، Wärtsilä، Cummins و MTU معیار مهمی برای اثربخشی افزودنی‌ها و سازگاری با مواد آب‌بندی است. همچنین به ترکیب سوخت توجه کنید: حتی در سوخت‌های با گوگرد کنترل‌شده، رطوبت محیطی بوشهر باعث میعان و اسیدی شدن می‌شود؛ بنابراین روی روغن‌هایی تمرکز کنید که «حفظ TBN» و «مقاومت در برابر آب‌زدگی» را هم‌زمان ارائه می‌کنند. پایه روغن گروه II یا II+/III معمولاً اکسیداسیون کمتری دارد و به پایداری فیلم کمک می‌کند.

جدول مقایسه فنی: TBN و مقاومت در برابر آب‌زدگی در سه کلاس روغن

برای انتخاب دقیق‌تر، جدول زیر تفاوت سه کلاس متداول روغن دریایی را از منظر TBN، ضدزنگ و رفتار با آب نشان می‌دهد. اعداد بازه‌ای و مقایسه‌ای هستند و بسته به برند/فرمولاسیون می‌توانند تغییر کنند.

استراتژی نگهداری پیشگیرانه در بندرهای جنوب

حتی بهترین روغن دریایی ضدخوردگی، بدون نگهداری هوشمندانه اثر کامل خود را نشان نمی‌دهد. در اقلیم بوشهر، تنفس موتور از هوای شور و افت/خیز دمایی، «چرخه میعان» را فعال می‌کند. اولین گام، کنترل مسیر آب است: از سلامت مبدل‌های حرارتی و آب‌بندی‌ها مطمئن شوید، نشتی‌ها را سریع رفع کنید و بازدهی جداکننده‌های آب را پایش کنید. گام دوم، مدیریت هواست: تهویه کارتر را با فیلتر/دسیكانت مناسب تجهیز کنید تا رطوبت ورودی کاهش یابد. گام سوم، تحلیل وضعیت روغن است: پایش TBN، ویسکوزیته، آب و عدد اسیدی (AN) با نمونه‌گیری منظم، تصمیمات تعویض را علمی می‌کند.

در توقف‌های کوتاه اسکله، رسیدن به دمای کاری قبل از بارگیری توصیه می‌شود تا میعان کمتری رخ دهد. در صورت امکان، گرمکن کارتر (sump heater) یا سیرکولاسیون آرام روغن می‌تواند رطوبت تجمعی را کاهش دهد. استفاده از سوخت با گوگرد کنترل‌شده و تنظیمات صحیح احتراق نیز بار اسیدی را کم می‌کند. نهایتاً، هر بار که نشانه‌های امولسیون (کِرِم‌شدن روغن) دیده شد، سریعاً منبع آب مشخص و برطرف شود؛ تأخیر، هزینه یاتاقان و لاینر را بالا می‌برد.

محافظت در توقف‌های طولانی، روغن‌های Inhibited

وقتی شناور بیش از ۳۰ روز متوقف است، روغن عملیاتی به‌تنهایی کافی نیست. روغن‌های «Inhibited Lay-up» با بازدارنده‌های ضدزنگ قوی، فیلمی پایدار روی فلز تشکیل می‌دهند. در چنین توقف‌هایی: موتور را با روغن inhibited شستشوی داخلی دهید، فضای کارتر را تا حد امکان خشک نگه دارید، ورودی‌های هوا را محدود/فیلتر کنید و هر چند هفته شفت را کمی بچرخانید تا فیلم یکنواخت بماند. این رویکرد از «خوردگی بیکار» که در اقلیم مرطوب بوشهر شایع است، پیشگیری می‌کند.

چک‌لیست عملیاتی (میدانی)

• آب‌گیری کارتر: کف کارتر را برای قطرات آب بررسی و در صورت امکان از نقاط تخلیه، آب جمع‌شده را خارج کنید.
• کنترل تهویه: از دسیكانت/فیلتر تنفسی و آب‌بندی درپوش‌های سرویس استفاده کنید.
• نمونه‌گیری دوره‌ای: هر 250–500 ساعت (یا ماهانه)، TBN، آب (%Karl Fischer)، ویسکوزیته و AN را چک کنید.
• پایش دمایی: قبل از بارگیری، موتور را به دمای کاری برسانید تا میعان کاهش یابد.
• بازرسی تست D665/D1401 در برگه فنی روغن انتخابی را تأیید کنید.

خطاهای رایج و راه‌حل‌ها

• نادیده‌گرفتن TBN: انتخاب TBN پایین برای کار در مه‌نمک باعث افت سریع قلیائیت و خوردگی اسیدی می‌شود. راه‌حل: TBN را با سوخت و بار موتور هماهنگ کنید و «حفظ TBN» را در پایش دوره‌ای رصد کنید.
• مخلوط‌کردن روغن‌های ناسازگار: افزودن روغن بدون افزودنی ضدزنگ قوی، عملکرد دمولسیبیلیتی را مختل می‌کند. راه‌حل: از یک کلاس/برند سازگار استفاده کنید و در صورت تغییر برند، شستشوی کنترل‌شده انجام دهید.
• بی‌توجهی به آب‌زدگی خفیف: امولسیون کم‌رنگ نشانه خطر است. راه‌حل: منبع آب را بیابید، روغن و فیلتر را تعویض و سیستم را خشک کنید.
• تکیه بر افزودنی‌های بازار آزاد: «اضافه‌کننده‌های معجزه‌گر» ممکن است تعادل شیمیایی بسته افزودنی را به‌هم بزنند. راه‌حل: به فرمولاسیون OEM-approved بسنده کنید.

خرید هوشمند در بوشهر و خدمات موتورازین

برای انتخاب درست، مشخصات فنی زیر را در اولویت قرار دهید: TBN متناسب با کارکرد شما، عبور از ASTM D665 (روش A/B)، دمولسیبیلیتی مناسب (ASTM D1401)، تأییدیه‌های OEM مرتبط و پایه روغن پایدار اکسیداسیونی. اگر بین دو گزینه مردد هستید، نتایج پایش روغن قبلی و الگوی توقف در اسکله را ملاک بگذارید.

در صورت نیاز به مشاوره و تأمین سریع، تیم موتورازین با شبکه توزیع سراسری و تجربه میدانی در جنوب کشور همراه شماست. برای دیدن دسته‌بندی کامل روغن موتور و انتخاب روغن‌های مناسب دیزل‌های دریایی، به فروشگاه مراجعه کنید. اگر در بوشهر فعالیت دارید، صفحه اختصاصی روغن موتور در بوشهر به شما کمک می‌کند محصول هماهنگ با اقلیم محلی را سریع‌تر بیابید.

پرسش‌های متداول

برای موتورهای دیزل دریایی با سوخت کم‌گوگرد در بوشهر، TBN مناسب چند است؟

در اغلب کاربردهای پُرسرعت با سوخت کم‌گوگرد، TBN حدود 10–12 کفایت می‌کند. اگر موتور میان‌سرعت با بار بالاتر دارید یا توقف‌های طولانی‌تر موجب میعان بیشتر می‌شود، TBN در بازه 12–20 محافظه‌کارانه‌تر است. بهترین تصمیم بر پایه آزمون‌های دوره‌ای (حفظ TBN، AN و آب) و توصیه‌های OEM گرفته می‌شود.

چگونه بفهمم روغن انتخابی در برابر آب‌زدگی مقاوم است؟

به نتایج آزمون ASTM D1401 (دمولسیبیلیتی) و ASTM D665 (ضدزنگ) در برگه فنی دقت کنید. جداسازی سریع آب و عبور از روش A (و ترجیحاً B) نشان‌دهنده مقاومت بهتر در محیط نمکی است. مشاهده امولسیون پایدار، کرم‌شدن یا افت شفافیت، علامت هشدار است و باید منبع آب بررسی و رفع شود.

آیا می‌توان روغن‌های CH-4 و CI-4 را مخلوط کرد؟

ترکیب دو روغن با سطوح افزودنی متفاوت می‌تواند تعادل دمولسیفایر و ضدزنگ را بر هم بزند. در شرایط اضطراری، مخلوط محدود و کوتاه‌مدت قابل‌قبول است، اما برای کارکرد پایدار توصیه می‌شود از یک کلاس/برند سازگار استفاده کنید و پس از رفع شرایط اضطرار، تعویض کامل انجام دهید.

روغن inhibited برای توقف طولانی دقیقاً چه می‌کند؟

روغن‌های inhibited حاوی مهارکننده‌های قوی هستند که با تشکیل فیلم جذب‌شونده روی فلز، از تماس آب و اسید با سطح جلوگیری می‌کنند. این روغن‌ها برای کارکرد عملیاتی نیستند؛ وظیفه‌شان حفاظت در زمان بیکاری است. پیش از راه‌اندازی مجدد، روغن operational را جایگزین کنید و سیستم را طبق دستورالعمل OEM purge نمایید.

تعویض بر اساس ساعت کار بهتر است یا تحلیل روغن؟

در اقلیم نمکی بوشهر، تصمیم‌گیری فقط با ساعت کار می‌تواند گمراه‌کننده باشد. تحلیل روغن (TBN، AN، آب، ویسکوزیته، فلزات سایشی) تصویر واقعی‌تری ارائه می‌دهد و اجازه می‌دهد دوره تعویض را بهینه کنید؛ اغلب ترکیب هر دو روش (تقویمی/ساعتی + آنالیز) بهترین نتیجه را دارد.

جمع‌بندی مفهومی: «زره نامرئی در مه‌نمک»

در جنوب، دشمن موتور همیشه پرصدا و قابل‌مشاهده نیست؛ اغلب در هیبت مه‌نمک و قطرات میعان پنهان می‌شود. روغن دریایی ضدزنگ/ضدخوردگی با TBN مناسب، بسته افزودنی هوشمند و رفتار کنترل‌شده با آب، همان «زره نامرئی» است که بار اسیدی و کلریدی را خنثی می‌کند. هنگامی‌که این انتخاب با نگهداری پیشگیرانه، تهویه مدیریت‌شده و نمونه‌گیری علمی همراه شود، موتور شما در بوشهر همان‌قدر مطمئن کار می‌کند که در آب‌های آرام اسکله. انتخاب درست، نگهداری دقیق و تأمین به‌موقع؛ سه‌گانه‌ای که هزینه توقف و تعمیر را به حداقل می‌رساند.

روغن درست، فقط روان‌کننده نیست؛ سپر شما در برابر نمک، اسید و زمان است.