استاندارد ISO VG چیست و چه فرقی با SAE دارد؟
ISO VG یا International Standards Organization Viscosity Grade یک سیستم کلاسبندی ویسکوزیته برای روغنهای صنعتی است که بر اساس «گرانروی سینماتیک در 40 درجه سانتیگراد» تعریف میشود. عددی مانند ISO VG 46 یعنی روغن در دمای 40°C حدود 46 سانتیاستوکس (cSt) ویسکوزیته دارد. این مرجعگذاری در 40°C بهدلیل ثبات اندازهگیری، دسترسپذیری آزمایشگاهی و قابلیت مقایسه بینالمللی انتخاب شده است.
تفاوت با گریدهای SAE (موتور و دنده) مهم است: SAE برای موتور و گیربکس خودرو عمدتاً بر رفتار ویسکوزیته در دماهای پایین/بالا و محدودههای عملیاتی وسیع تمرکز دارد (مانند 10W-40 یا SAE 90)، در حالیکه ISO VG یک گرید تکنقطهای در 40°C است که برای روغنهای هیدرولیک، توربین، کمپرسور، گیربکس صنعتی و یاتاقانها استفاده میشود. بنابراین اگر بهدنبال «راهنمای انتخاب روغن هیدرولیک و دنده صنعتی» هستید، ISO VG مرجع پایه شماست.
- کلیدواژه کانونی: کلاس ویسکوزیته ISO VG
- نیاز کسبوکارها: انتخاب سریع، استاندارد و کمریسک روغن بر مبنای دما و بار
- راهحل موتورازین: مشاوره انتخاب، تامین سراسری و پایش کیفیت روغن در چرخه عمر
استاندارد ISO 3448 و جدول گریدهای ISO VG
دامنههای ویسکوزیته و تلرانس ±10%
استاندارد ISO 3448 دامنههای ویسکوزیته را با تلرانس حدود ±10% پیرامون عدد نامی مشخص میکند. جدول زیر پرکاربردترین گریدها را با دامنه مجاز و نمونه کاربرد نشان میدهد. این جدول نقشهی راه اولیه برای مهندسان نگهداری است و باید در کنار توصیه سازنده و شرایط واقعی سیستم دیده شود.
| ISO VG | گرانروی در 40°C (cSt) | دامنه مجاز (cSt) | کاربردهای نمونه |
|---|---|---|---|
| 22 | 22 | 19.8 – 24.2 | اسپیندل، هیدرولیک سردخانهای |
| 32 | 32 | 28.8 – 35.2 | هیدرولیک دقیق، کمپرسورهای سبک |
| 46 | 46 | 41.4 – 50.6 | هیدرولیک عمومی، کمپرسور اسکرو |
| 68 | 68 | 61.2 – 74.8 | هیدرولیک در اقلیم گرم، گیربکسهای سبک |
| 100 | 100 | 90 – 110 | گیربکسهای متوسط، یاتاقانهای بزرگ |
| 150 | 150 | 135 – 165 | گیربکسهای سنگین، نورد فولاد |
| 220 | 220 | 198 – 242 | چرخدندههای صنعتی سنگین |
| 320 | 320 | 288 – 352 | چرخدندههای سرعت پایین/بار بالا |
| 460 | 460 | 414 – 506 | گیربکسهای باز و بار شوکی |
برای آشنایی با دستهبندیهای محصول در موتورازین میتوانید صفحه روغن صنعتی را ببینید و در صورت نیاز از تیم ما برای همخوانی گرید با شرایط مسیرهای حمل و دمای محیط گستره خدمات شهری بهره بگیرید.
نقش دما در انتخاب ISO VG؛ از هیدرولیک تا کمپرسور
چرا دمای 40°C کافی نیست؟
اگرچه ISO VG در 40°C تعریف میشود، اما سیستم شما ممکن است در 20°C شروع بهکار کند و در 60–70°C پایدار شود. ویسکوزیته با افزایش دما کاهش مییابد، بنابراین انتخاب باید بر مبنای «ویسکوزیته عملیاتی» و شاخص ویسکوزیته (VI) باشد. برای هیدرولیکهایی با نوسان دمایی زیاد، روغنهای HVLP (با VI بالاتر) نسبت به HLP مزیت دارند.
- هیدرولیک ثابت در سالنهای گرم: معمولاً ISO VG 46 یا 68
- هیدرولیک فضای باز در زمستان: ISO VG 32 یا HVLP 32
- گیربکسها: با افزایش دما به سمت VG بالاتر برای حفظ فیلم
- کمپرسور اسکرو: اغلب VG 46؛ در هوای بسیار گرم VG 68
قاعده طلایی: ویسکوزیته عملیاتی در دمای کار باید آنقدر باشد که فیلم پایدار تشکیل شود، اما آنقدر زیاد نباشد که تلفات هیدرولیکی و دمای روغن بالا رود.
تأثیر نوع بار؛ سبک تا شوکلود
ضخامت فیلم و افزودنیها
بار کاری بر رژیم روانکاری اثر مستقیم دارد: در بارهای سبک، روانکاری هیدرودینامیک آسانتر برقرار میشود و میتوان از ISO VG پایینتر استفاده کرد. اما در بارهای سنگین و شوکی (چرخدندههای صنعتی، نورد، خردکنها) نیاز به فیلم ضخیمتر و اغلب افزودنیهای ضد سایش/فشار شدید (AW/EP) دارید و گرید ISO VG بالاتری انتخاب میشود.
- سبک: تمرکز روی راندمان و استارت سرد (VG 22–46)
- متوسط: تعادل بین حفاظت و مصرف انرژی (VG 46–100)
- سنگین: حفاظت فیلم و کنترل دما (VG 150–320)
- شوکلود: ISO VG 320–460 بههمراه بسته افزودنی EP مناسب
در گیربکسهای صنعتی، گذار از روغنهای مینرال به سنتتیک با شاخص ویسکوزیته بالاتر میتواند به حفظ فیلم در دمای بالاتر کمک کند. برای جزئیات ضدسایش در هیدرولیک به روغن هیدرولیک ضدسایش مراجعه کنید.
راهنمای ماتریسی انتخاب: دما × بار × کاربرد
مهندسان نگهداری میتوانند از ماتریس زیر بهعنوان «راهنمای اولیه» استفاده کنند: ابتدا محدوده دمای کارکرد پایدار روغن را مشخص کنید، سپس شدت بار را (با توجه به طراحی و تجربه خرابی)، و در نهایت ردیف/ستون مربوط به کاربرد را بخوانید. نتیجه، یک بازه پیشنهادی ISO VG است. حتماً توصیه سازنده و وضعیت واقعی مدار (پمپ، کلیرانس، فیلتر) را لحاظ کنید.
| محدوده دمای روغن (°C) | هیدرولیک | چرخدنده صنعتی | کمپرسور (اسکرو/رفتوبرگشتی) | یاتاقان لغزشی | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| سبک | متوسط | سنگین | سبک | متوسط | سنگین | سبک | متوسط | سنگین | سبک | متوسط | سنگین | |
| 0 – 20 | VG 22–32 | VG 32 | VG 46 | VG 68–100 | VG 100–150 | VG 150–220 | VG 32–46 | VG 46 | VG 68 | VG 32–46 | VG 68 | VG 100 |
| 20 – 40 | VG 32–46 | VG 46 | VG 68 | VG 100–150 | VG 150–220 | VG 220–320 | VG 46 | VG 68 | VG 100 | VG 46–68 | VG 68–100 | VG 150 |
| 40 – 60 | VG 46–68 | VG 68 | VG 100 | VG 150–220 | VG 220–320 | VG 320–460 | VG 68 | VG 100 | VG 150 | VG 68–100 | VG 100–150 | VG 150–220 |
نکته: برای کمپرسورها حساسیت به تشکیل لاک/وارنیش و پاکیزگی بسیار بالاست؛ در دماهای بالا و بار بیشتر، علاوهبر انتخاب ISO VG مناسب، فرمولاسیون سنتتیک با پایداری اکسیداسیون بهتر توصیه میشود. درباره روغن کمپرسور اسکرو به صفحه روغن کمپرسور اسکرو سر بزنید.
مثالهای ایرانی: ترکیب دما، بار و گرید روغن
فولاد
در نورد گرم فولاد (محیطهای 40–60°C و بار شوکی)، گیربکسهای قفسههای نورد معمولاً به ISO VG 320 یا 460 با افزودنی EP نیاز دارند. یاتاقانهای بزرگ ممکن است با VG 150–220 کار کنند. انتخاب سنتتیک با VI بالا میتواند دمای روغن را 5–10°C پایینتر نگه دارد و عمر را افزایش دهد.
سیمان
سرد و گرم شدن شدید خطوط، گردوغبار و بارهای ضربهای ویژگی این صنعت است. برای گیربکس آسیاب: 220–320 در اقلیم معتدل، 320–460 در مناطق گرم و بار شوکی. برای هیدرولیک پرس: VG 68 در سالنهای گرم و VG 46 در فصول معتدل با HVLP برای نوسانات دمایی.
صنایع غذایی
در کمپرسورهای هوای فشرده با الزامات H1، معمولاً ISO VG 46 انتخاب پایه است؛ در تابستان گرم جنوب ایران، گذار به VG 68 H1 یا بهبود خنککاری توصیه میشود. برای یاتاقانهای خطوط پرکن سریع، VG 32–46 با پاکیزگی بالا و تاییدیههای NSF/H1 اهمیت دارد.
سردخانهها
هیدرولیک در دماهای محیطی پایین (0–10°C) به سیال روانروتر نیاز دارد: ISO VG 22–32 و ترجیحاً HVLP با VI بالا تا زمان گرمشدن مدار پمپاژ بهسهولت انجام شود. کمپرسورهای برودتی بسته به نوع مبرد، با روغنهای POE یا PAG و ویسکوزیته 32–68 کار میکنند؛ به توصیه سازنده پایبند باشید.
برای انتخاب دقیق متناسب با شهر و اقلیم، صفحه گستره خدمات شهری موتورازین و برای برندهای در دسترس، بخش برندها را بررسی کنید.
چالشهای رایج و راهحلها در انتخاب ویسکوزیته
- چالش: استارت سرد دشوار و کاویتاسیون پمپ هیدرولیک. راهحل: انتخاب VG پایینتر یا HVLP با VI بالا و بهبود فیلتراسیون مکش.
- چالش: داغشدن گیربکس و بوی اکسیداسیون. راهحل: گذار به VG بالاتر یا سنتتیک با VI بیشتر و کنترل سطح روغن/تهویه.
- چالش: سایش یاتاقان در بار شوکی. راهحل: انتخاب VG بالاتر + بسته EP مناسب و کاهش آلودگی ذرات.
- چالش: یکسانسازی انبار روغن. راهحل: طراحی ماتریس دما×بار×کاربرد و استانداردسازی گریدها در سایت.
چکلیست کاربردی انتخاب روغن صنعتی بر اساس ISO VG
- دمای محیط و دمای پایدار مدار را ثبت کنید (حداقل/میانگین/حداکثر).
- نوع بار را مشخص کنید: سبک، متوسط، سنگین یا شوکی؛ تاریخچه خرابی را مرور کنید.
- حداقل ویسکوزیته عملیاتی موردنیاز تجهیزات را از سازنده استخراج کنید.
- محدودیت پمپها و افت فشار را بسنجید؛ در استارت سرد، ویسکوزیته بیش از حد ممنوع.
- برای نوسان دمایی زیاد، بهجای افزایش افراطی VG، از روغنهای با VI بالا (HVLP/سنتتیک) استفاده کنید.
- پاکیزگی را بر اساس کد ISO 4406 کنترل کنید؛ ذرات، اثر انتخاب VG را خنثی میکنند.
- برنامه نگهداری پیشگیرانه و دوره تعویض را با تحلیل روغن تنظیم کنید.
- در مناطق بسیار گرم ایران، ارزیابی بهبود خنککاری و تهویه را در کنار افزایش VG انجام دهید.
جمعبندی: انتخاب درست ISO VG؛ هزینه کمتر، اطمینان بیشتر
انتخاب صحیح کلاس ویسکوزیته ISO VG بر مبنای دمای کار و نوع بار، دو نتیجه مستقیم دارد: اول، حفظ فیلم روانکار و کاهش سایش، و دوم، کاهش مصرف انرژی و دمای روغن. با تکیه بر استاندارد ISO 3448، ماتریس دما×بار×کاربرد، و پایش وضعیت روغن، میتوان از «حدس و خطا» فاصله گرفت. موتورازین با شبکه تامین سراسری، مشاوره فنی و سبد محصولات تخصصی (هیدرولیک، گیربکس، کمپرسور، یاتاقان) آماده است تا برای هر صنعت ایرانی، راهکار بهینه و پایدار ارائه دهد. امروز با استانداردسازی انتخاب ISO VG، فردا هزینههای توقف و تعویض را کاهش دهید.
پرسشهای متداول
آیا میتوانم صرفاً با جدول ISO VG گرید روغن را انتخاب کنم؟
جدول ISO VG نقطه شروع عالی است، اما تصمیم نهایی باید با توجه به توصیه سازنده، شرایط واقعی مدار (دمای پایدار، افت فشار، پاکیزگی) و نوع افزودنیها (AW/EP) گرفته شود. در سیستمهای حساس مانند کمپرسورها و هیدرولیکهای دقیق، شاخص ویسکوزیته و پایداری اکسیداسیون نقش تعیینکننده دارند. تحلیل روغن و تست میدانی کوتاهمدت قبل از استانداردسازی توصیه میشود.
برای هیدرولیک فضای باز در زمستانهای سرد ایران چه گریدی مناسب است؟
در شروع سرد، ویسکوزیته بالا میتواند باعث کاویتاسیون شود. معمولاً ISO VG 32 یا 22 با فرمول HVLP (VI بالا) انتخاب امنی است. اگر سیستم در تابستان گرم نیز کار میکند، HVLP 32 نسبت به HLP 32 مزیت دارد، زیرا در دمای بالا افت ویسکوزیته کمتری دارد و کنترل نشت کمتر و پاسخگویی بهتری ایجاد میکند.
در گیربکسهای صنعتی با بار شوکی مکرر، افزایش VG بهتر است یا استفاده از EP؟
هر دو مهماند. افزایش ISO VG به تشکیل فیلم ضخیمتر کمک میکند، اما در ناحیه مرزی و شوکلود، افزودنیهای EP نقش حفاظتی حیاتی دارند. ترکیب VG مناسب (مثلاً 320–460 بسته به دما) با بسته EP سازگار با متریال و توصیه سازنده بهترین نتیجه را میدهد. زیادهروی در ویسکوزیته میتواند تلفات انرژی و دمای روغن را افزایش دهد.
کمپرسور اسکرو ما در تابستان داغ میشود؛ VG 46 به 68 تغییر دهیم؟
اگر دمای روغن در محدوده بالا قرار میگیرد و ویسکوزیته عملیاتی افت میکند، گذار از VG 46 به 68 میتواند مفید باشد، بهشرطی که استارت و افت فشار قابلقبول بماند. همزمان وضعیت خنککاری، فیلتر هوا/روغن و بار واقعی را بررسی کنید. در بسیاری از نقاط گرم ایران، VG 68 برای تابستان انتخاب رایجتری است.
برای یاتاقانهای لغزشی بزرگ در خطوط پیوسته چه بازهای پیشنهاد میشود؟
بسته به کلیرانس و سرعت لغزش، در دمای 20–40°C اغلب ISO VG 68–100 مناسب است و در دماهای بالاتر به 100–150 میرویم. در بارهای سنگین، 150–220 نیز دیده میشود. روغن با VI بالاتر به حفظ فیلم در نوسانات بار/دما کمک میکند. نتایج تحلیل روغن و پایش دما بهترین داور نهایی است.
