در قلب منطقه انرژی عسلویه، جایی که فشار گاز و دمای تجهیزات گاهی از مرزهای طراحی عبور میکند، پایداری سیستمها به کیفیت روغن صنعتی وابسته است.در پالایشگاههای گاز، کمپرسورها، پمپهای رفت و برگشتی، توربینها و سیستمهای کنترل هیدرولیک تحت فشارهای شدید، ارتعاشهای پیوسته و دماهای بالا فعالیت میکنند.در این محیط خشن، روغن صنعتی نه فقط روانکار، بلکه سپر محافظ، خنککننده و عامل اطمینان از ایمنی فرایند است.انتخاب روغن اشتباه، بهویژه در عسلویه که دما تا ۵۵ درجه میرسد و بخارات اسیدی در هوا وجود دارد، میتواند منجر به توقف خط، نشت هیدرولیک یا حتی شکست مکانیکی تجهیزات شود.در چنین شرایطی، روغنهای صنعتی ویژه با فرمولاسیون مقاوم در برابر حرارت و فشار، تفاوت میان پایداری و ازکارافتادگی را رقم میزنند.
شرایط کاری سخت در پالایشگاههای عسلویه
پالایشگاههای گاز و میعانات عسلویه با سیستمهایی کار میکنند که در فشارهای تا ۳۵۰ بار و دماهای بیش از ۱۲۰ درجه سانتیگراد فعالیت دارند.
افزون بر این، وجود گازهای گوگردی (H₂S، SO₂) و رطوبت شور ساحلی، محیطی خورنده برای فلزات و روانکارها ایجاد میکند.
در این محیط:
- روغن باید خاصیت ضداکسیداسیون بالا داشته باشد،
- در برابر آلودگی اسیدی پایدار بماند،
- و در تماس با بخار یا رطوبت، خاصیت جداسازی سریع فازها (Demulsibility) را حفظ کند.
بنابراین فرمولاسیون روغن صنعتی ویژه عسلویه باید ترکیبی از پایه روغن سنتتیک با افزودنیهای چندمنظوره محافظتی باشد.
ترکیب شیمیایی و فناوری ساخت
روغنهای صنعتی ویژه پالایشگاه از ترکیب زیر ساخته میشوند:
- پایه روغن Group III و PAO: مقاومت بالا در دما و اکسیداسیون.
- افزودنی ضدسایش ZDDP یا Ashless AW: تشکیل لایه محافظ روی سطوح فلزی.
- آنتیاکسیدانتهای فنولیک و آمینی: جلوگیری از تخریب حرارتی.
- افزودنی ضدکف سیلیکونفری: حفظ دقت در سیستمهای هیدرولیک حساس.
- بازدارنده خوردگی و زنگ (Rust Inhibitor): محافظت از اجزا در محیط مرطوب.
در محصولات نسل جدید موتورآرا رازین، از فناوری ThermoShield Plus استفاده شده که مقاومت اکسیداسیونی را تا ۱۰٬۰۰۰ ساعت افزایش میدهد — عددی فراتر از استاندارد DIN 51524 Part III.
فشار، گرما و رفتار فیلم روغن
در سیستمهای هیدرولیک پالایشگاهی، روغن در معرض بارهای متغیر و فشارهای لحظهای شدید قرار دارد.
اگر روغن خاصیت ضدسایش کافی نداشته باشد، تماس فلز با فلز باعث ایجاد حرارت موضعی و آسیب سطحی (Scuffing) میشود.روغنهای صنعتی ویژه با افزودنیهای Extreme Pressure (EP) قادرند در فشار بیش از ۳۰۰ مگاپاسکال نیز فیلم روانکار را حفظ کنند.در تست FZG، روغن سری IndustrialPro موتورآرا رازین در مرحله بار ۱۲ بدون هیچ نشانهای از سایش سطح، موفق عمل کرد.
عملکرد حرارتی در اقلیم گرم عسلویه
در هوای مرطوب و داغ جنوب، دمای سطح تجهیزات فلزی گاهی به بیش از ۶۰ درجه میرسد.در چنین شرایطی روغنهای معدنی گروه I سریعاً اکسید میشوند و خاصیت روانکاری خود را از دست میدهند.
اما روغنهای پایه سنتتیک با شاخص گرانروی بالا (VI ≥ 130) حتی در دمای ۱۰۰ درجه نیز تغییر ویسکوزیته کمی دارند.در آزمایش میدانی انجامشده در یکی از پالایشگاههای گازی عسلویه، استفاده از روغن سنتتیک HVLP 68 موتورآرا رازین باعث:
- کاهش دمای مدار روغن تا ۱۲°C،
- کاهش ۲۵٪ مصرف روغن در مقایسه با روغن معدنی،
- و افزایش عمر فیلترها تا دو برابر شد.
پایداری شیمیایی در تماس با گازهای خورنده
گازهای H₂S و SO₂ موجود در پالایشگاهها با رطوبت ترکیب شده و اسید سولفوریک ضعیف تشکیل میدهند.این اسیدها در تماس با روغن، عدد اسیدی (TAN) را افزایش میدهند و باعث خوردگی یاتاقانها میشوند.برای جلوگیری از این پدیده، روغن صنعتی باید حاوی Neutralizing Additives باشد که اسیدهای آزاد را خنثی کرده و از افزایش TAN جلوگیری کند.روغنهای IndustrialPro موتورآرا رازین در تست ASTM D664 (Acid Number) پس از ۱۰۰۰ ساعت کار در محیط H₂S، افزایش TAN کمتر از ۰.۰۸ نشان دادند — معیاری از پایداری بینظیر در برابر خوردگی شیمیایی.
اهمیت تمیزی و فیلتراسیون روغن
در پالایشگاهها، آلودگی ذرات معلق فلزی و گردوغبار عامل اصلی افت کیفیت روغن است.به همین دلیل، تمیزی روغن باید مطابق استاندارد ISO 4406 در سطح 16/14/11 یا پایینتر نگه داشته شود.این میزان تمیزی تضمین میکند که شیرهای هیدرولیک، پمپها و سیستمهای کنترل بدون لرزش و نشت کار کنند.برای دستیابی به این هدف، پالایشگاههای عسلویه از سیستمهای فیلتراسیون دو مرحلهای با دقت ۵ میکرون استفاده میکنند.موتورآرا رازین نیز فیلترهای سازگار با روغنهای سنتتیک خود را همراه با هر سری محصول ارائه میدهد.
جدول مشخصات فنی روغنهای ویژه پالایشگاه
| شاخص فنی | مقدار استاندارد | عملکرد |
| ویسکوزیته در 40°C | 68 cSt | تعادل روانی در فشار بالا |
| شاخص گرانروی (VI) | ≥130 | پایداری در دمای متغیر |
| نقطه اشتعال | ≥250°C | ایمنی حرارتی بالا |
| عدد اسیدی (TAN) | <0.5 | کنترل خوردگی شیمیایی |
| پایداری اکسیداتیو | عالی (10,000 h) | طول عمر بیشتر روغن |
| خاصیت ضدکف | بسیار خوب | ثبات در مدارهای دقیق |
| قابلیت جداسازی آب | بالا | جلوگیری از امولسیون |
تحلیل میدانی در واحد هیدروکربن سبک
در یکی از واحدهای هیدروکربن سبک پالایشگاه عسلویه، دو مدار هیدرولیک مشابه مورد بررسی قرار گرفتند:
- مدار A با روغن معدنی گروه II،
- مدار B با روغن صنعتی HVLP 68 موتورآرا رازین.
نتایج پس از ۲۵۰۰ ساعت کار:
- دمای سیستم در مدار B، ۸°C پایینتر،
- فشار مدار پایدارتر،
- عدد اسیدی بدون تغییر محسوس،
و هیچ رسوب یا لجن در فیلتر مشاهده نشد.
کارشناسان فنی پالایشگاه گزارش کردند که دقت کنترل شیرهای هیدرولیک ۲۵٪ افزایش یافته و زمان واکنش سیستم سریعتر شده است.
فناوری NanoProtect در سری IndustrialPro
در نسل جدید روغنهای موتورآرا رازین، از فناوری NanoProtect Layer استفاده شده است؛ ترکیبی از نانوذرات سرامیکی که روی سطح فلز قرار گرفته و از تماس مستقیم جلوگیری میکند.
این لایه باعث کاهش اصطکاک و دمای کارکرد میشود و در محیطهای پرفشار، خاصیت خودترمیمی دارد.
در آزمایشهای داخلی، استفاده از NanoProtect موجب:
- کاهش ۳۵٪ سایش یاتاقانها،
- افزایش عمر روانکار تا ۱.۷ برابر،
- و کاهش انرژی مصرفی پمپها تا ۶٪ شده است.
نگهداری پیشگیرانه و تحلیل دورهای روغن
در پالایشگاههای عسلویه، آنالیز روغن هر ۵۰۰ ساعت کارکرد انجام میشود.
پارامترهای کلیدی شامل:
- عدد اسیدی (TAN)،
- مقدار آب (Karl Fischer Test)،
- محتوای فلزات فرسایشی (ICP Test)،
- و رنگ و بوی روغن.
افزایش TAN بیش از ۱.۵ یا مشاهده ذرات فلزی در حد بالای ۵ ppm، نشانه شروع اکسیداسیون و نیاز به تعویض روغن است.موتورآرا رازین خدمات SmartOil Analysis را ارائه میدهد که نتایج آزمایشها را بهصورت دیجیتال تحلیل کرده و وضعیت سلامت روغن را به واحد نگهداری گزارش میدهد.
استانداردهای جهانی برای روغن پالایشگاهی
تمام روغنهای صنعتی ویژه باید با این استانداردها مطابقت داشته باشند:
- DIN 51524 Part III (HVLP): پایداری فشار بالا.
- ISO 11158: عملکرد هیدرولیک عمومی.
- ASTM D943: مقاومت در برابر اکسیداسیون.
- ASTM D664: کنترل عدد اسیدی.
- ISO 4406: سطح تمیزی روغن.
محصولات موتورآرا رازین با این استانداردها تست و تأیید شدهاند و برای محیطهای حساس پالایشگاهی طراحی شدهاند.
سؤالات متداول
آیا میتوان از روغنهای عمومی در پالایشگاه استفاده کرد؟
خیر، محیط عسلویه دارای دما و فشار بسیار بالاست و تنها روغنهای مقاوم حرارت و ضداکسیداسیون عملکرد ایمن دارند.
چه نشانههایی از افت کیفیت روغن وجود دارد؟
افزایش دما، تغییر رنگ به قهوهای تیره، کاهش فشار مدار و ایجاد کف از نشانههای اولیهاند.
چگونه از آلودگی آب جلوگیری کنیم؟
با استفاده از سیستمهای خشککن (Breather) و کنترل Demulsibility روغن.
چه زمانی باید روغن تعویض شود؟
بین ۶۰۰۰ تا ۸۰۰۰ ساعت یا در صورت افزایش عدد اسیدی بالاتر از ۱.۵.
اهمیت آموزش و تخصص انسانی
در کنار فناوری پیشرفته روغن، دانش انسانی نیز نقش مهمی در پایداری سیستم دارد.اپراتورهای واحد نگهداری باید با مفاهیم آنالیز روغن، تغییر رنگ، رفتار دما و صدا در مدار آشنا باشند.
آموزشهای تخصصی موتورآرا رازین در عسلویه شامل دورههای:
- تحلیل دادههای روغن،
- شناسایی نشانههای خرابی زودرس،
- و طراحی برنامه نگهداری پیشبینانه است.
این آموزشها منجر به کاهش ۴۰٪ خرابیهای ناگهانی و افزایش عمر پمپها تا دو برابر شدهاند.
پایش هوشمند و تحلیل داده در سیستمهای روانکاری پالایشگاه عسلویه
در سالهای اخیر، پالایشگاههای گازی و پتروشیمی در عسلویه به سمت دیجیتالیسازی فرآیندهای نگهداری حرکت کردهاند.سیستمهای روانکاری نیز از این قاعده مستثنا نیستند.پایش سنتی روغنها که مبتنی بر نمونهگیری دستی و بررسی آزمایشگاهی دورهای بود، جای خود را به پایش لحظهای و تحلیل هوشمند دادهها داده است.در این فناوری، سنسورهایی روی مدارهای روغن نصب میشوند تا دادههایی مانند دما، ویسکوزیته، فشار، رطوبت و سطح آلودگی را بهصورت زنده به مرکز کنترل ارسال کنند.الگوریتمهای Machine Learning و تحلیل روند (Trend Analysis) با مقایسه دادهها با مقادیر مرجع، وضعیت سلامت روغن و تجهیزات را در لحظه ارزیابی میکنند.
بهعنوان نمونه، در واحد توربوکمپرسور پالایشگاه فاز ۱۹ عسلویه، پیادهسازی سیستم SmartOil Monitoring موتورآرا رازین موجب شد:
- ۵۲٪ کاهش توقف اضطراری پمپها،
- ۳۱٪ صرفهجویی در مصرف روغن،
- و افزایش ۴۰٪ عمر مفید فیلترها ثبت شود.
این تحول دیجیتال، نهتنها زمان تعویض روغن را بهینه میکند، بلکه با تحلیل پیشبینیکننده، احتمال بروز خرابی پیش از وقوع را کاهش میدهد.نتیجه نهایی: بهرهوری بالاتر، ایمنی بیشتر و هزینه نگهداری کمتر — سه ستون اصلی آیندهی صنعت روانکاری در پالایشگاههای جنوب کشور.
جمعبندی
در پالایشگاههای عسلویه، فشار، گرما و خوردگی دشمنان اصلی تجهیزات هستند.اما با انتخاب روغن صنعتی مناسب — روغنی با مقاومت حرارتی بالا، افزودنیهای ضداکسیداسیون نسل جدید و قابلیت فیلترپذیری قوی — میتوان سیستم را سالها بدون افت کارکرد حفظ کرد.شرکت موتورآرا رازین با تولید روغنهای صنعتی سری IndustrialPro، ارائه خدمات آنالیز روغن، پایش هوشمند و آموزش تخصصی برای صنایع گازی و پالایشگاهی، همراه مطمئن مهندسان عسلویه در مسیر بهرهوری پایدار است.برای دریافت مشاوره فنی یا سفارش مستقیم محصولات صنعتی ویژه پالایشگاه، با واحد مهندسی فروش موتورآرا رازین تماس بگیرید.
