مقدمه: گریس هوایی برای یاتاقان و لولای فلپ؛ کِی کدام؟

انتخاب درست «گریس هوایی» برای یاتاقان‌ها، لولاهای فلپ و چرخ‌ها، تفاوتی حیاتی در ایمنی پرواز، طول‌عمر قطعات و هزینه‌های تعمیرات ایجاد می‌کند. در شرایط متنوع اقلیمی ایران سرمای ارتفاعات زاگرس تا رطوبت جنوب گریس باید همسو با دما، بار و رطوبت انتخاب شود. این مقالهٔ تخصصی از موتورازین، مرجع روانکار صنعتی، با رویکرد عملیاتی و استانداردمحور، تفاوت گریس‌های پایه لیتیمی، پرکلروفلوروکربنی (PFPE) و سیلیکونی را تشریح می‌کند و نقش استانداردهای MIL-G-81322 و MIL-PRF-23827 را در تصمیم‌سازی مهندسی نشان می‌دهد.

قاعدهٔ طلایی: گریس درست، در مکان درست، به مقدار درست—مطابق دادهٔ فنی سازندهٔ هواپیما و روغنکار.

پارامترهای کلیدی انتخاب: دما، بار، رطوبت و سرعت

انتخاب گریس هوایی باید بر پایهٔ تحلیل بار (Static/Impact/EP)، سرعت (DN)، دمای کاری و رطوبت محیطی باشد. در عملیات کشور ما، تغییرات دمایی بین آشیانه‌های سردسیری و باندهای داغ مرکزی، به‌همراه گردوغبار و رطوبت ساحلی، روی قوام گریس، فیلم روانکار و خوردگی اثر می‌گذارد.

دما و ویسکوزیتهٔ پایه

روغن پایهٔ گریس در دماهای پایین باید اصطکاک راه‌اندازی را کم کند و در دماهای بالا پایداری فیلم را حفظ نماید. گریس‌های مبتنی بر استاندارد MIL-PRF-23827 برای دماهای پایین مناسب هستند؛ درحالی‌که گریس‌های خانوادهٔ MIL-G-81322 بازهٔ دمایی گسترده‌تر و تحمل بار بهتری دارند.

بار و فشار

برای یاتاقان‌های چرخ و نقاطی با بار ضربه‌ای، نیاز به گریس با افزودنی EP و ضخیم‌کنندهٔ پایدار (مانند لیتیم کمپلکس) داریم. برای یاتاقان‌های دقیق با بار سبک تا متوسط، گریس‌های با گشتاور پایین در سرما (مانند برخی فرمول‌های 23827) اولویت می‌یابند.

رطوبت، خوردگی و شستشو

در فرودگاه‌های مرطوب جنوب و جزایر، مقاومت به آب و محافظت ضدخوردگی اهمیت دارد. PFPEها ذاتاً خنثی و مقاوم در برابر شستشو هستند، اما هزینهٔ بالاتری دارند. برای اکثر کاربردهای عمومی هواپیما، گریس‌های 81322 ترکیب بهینه‌ای از ضدخوردگی، پایداری مکانیکی و دسترس‌پذیری ارائه می‌کنند.

مقایسه فنی: لیتیمی، PFPE و سیلیکونی

در جدول زیر، بازهٔ دمایی و توان تحمل فشار گریس‌های رایج هوایی به‌صورت کلی آورده شده است. مقادیر می‌توانند با فرمولاسیون تولیدکننده تفاوت داشته باشند؛ همواره برگهٔ دادهٔ فنی (TDS) را مبنا قرار دهید.

اگر هزینه و پشتیبانی میدانی مهم است، گریس‌های لیتیمی خانوادهٔ 81322 در ناوگان‌های تجاری ایران انتخاب پرکاربردی‌اند. برای شرایط فرایندهای ویژه (تماس با اکسیژن یا شیمیایی)، PFPE ارزش سرمایه‌گذاری دارد. گریس‌های سیلیکونی برای بارهای سبک و سازگاری با لاستیک‌ها مناسب‌ترند.

استانداردهای MIL-G-81322 و MIL-PRF-23827؛ تفاوت و کاربرد

در صنعت هوانوردی، ارجاع به استانداردهای MIL راه را برای انتخاب هموار می‌کند:

• MIL-G-81322: گریس هواپیما با بازهٔ دمایی گسترده و مقاومت خوردگی مناسب برای کاربردهای عمومی. معمولاً پایهٔ لیتیم کمپلکس با روغن پایهٔ سنتتیک و افزودنی‌های EP/ضدسایش.
• MIL-PRF-23827: گریس سازگار با دماهای بسیار پایین و گشتاور راه‌اندازی کم؛ مناسب ابزار دقیق و یاتاقان‌های ظریف که حساس به مقاومت چرخشی در سرما هستند.

توجه: انتخاب نهایی باید بر اساس دفترچهٔ نگهداری OEM هواپیما و برگهٔ دادهٔ گریس انجام شود. در هر دو استاندارد، نسخه‌ها و کلاس‌های مختلفی وجود دارد که ویژگی‌ها را تغییر می‌دهند. تیم موتورازین در تأمین و مشاورهٔ گریس‌های تخصصی مطابق با این استانداردها همراه شماست.

کی کدام؟ سناریوهای تصمیم‌گیری برای یاتاقان‌ها، لولاهای فلپ و چرخ‌ها

یاتاقان‌های چرخ (Wheel Bearings)

بار ضربه‌ای و حرارت ترمزگیری، گریس با تحمل فشار بالا و پایداری مکانیکی می‌طلبد؛ اغلب یک گریس خانوادهٔ 81322 انتخاب می‌شود. در عملیات با شستشوی مکرر، مقاومت به آب و ماندگاری فیلم اهمیت مضاعف دارد. PFPE به‌دلیل هزینه معمولاً فقط در شرایط خاص توصیه می‌شود.

لولاهای فلپ و اتصالات سطوح کنترلی

لولاها ترکیبی از بارهای متناوب، ارتعاش و ریسک خوردگی دارند. برای آب‌وهوای مرطوب جنوب، 81322 به‌خاطر ضدخوردگی و ماندگاری، گزینهٔ متداولی است. اگر گشتاور در دمای بسیار پایین حیاتی باشد (عملیات ارتفاع بالا/سرمای شدید)، گریس‌های کلاس 23827 کمک می‌کنند تا حرکت نرم بماند.

یاتاقان‌های دقیق و ابزارهای کوچک

هرجا گشتاور پایین و بازهٔ دمایی سرد اهمیت دارد، 23827 کاندیداست. در معرض مواد شیمیایی یا اکسیژن، PFPE ارجح است. برای قطعاتی با الاستومرهای حساس، گریس سیلیکونی می‌تواند سازگاری بهتری ارائه دهد—اما برای بارهای سنگین توصیه نمی‌شود.

نگهداری و روانکاری پیشگیرانه: دستورکار عملی

روانکاری پیشگیرانه هزینهٔ توقف ناوگان را کاهش می‌دهد. چارچوب زیر را با دستورالعمل OEM تطبیق دهید:

1. بازرسی وضعیت: بررسی نشتی، تغییر رنگ، سفتی حرکتی، صدا و آلودگی قبل از گریس‌کاری.
2. پاکسازی: حذف آلودگی و گریس کهنه از مسیر Purge؛ اجتناب از ورود ذرات به قفسهٔ یاتاقان.
3. انتخاب گریس: انتخاب بر پایهٔ دما/بار/رطوبت و استاندارد (81322/23827/PFPE/سیلیکونی) و NLGI مناسب.
4. عدم اختلاط: از مخلوط‌کردن ضخیم‌کننده‌های متفاوت بپرهیزید؛ در تعویض نسل گریس، Purge کامل انجام دهید.
5. مقداردهی: از «کم، اما کافی» پیروی کنید؛ اضافی می‌تواند منجر به داغی و نشتی شود.
6. برچسب‌گذاری و ردیابی: کدگذاری رنگی کارتریج‌ها، ثبت تاریخ، ساعت پروازی/چرخه و نوع گریس.
7. بازبینی تناوب: براساس محیط (رطوبت/گردوغبار) و نوع مأموریت، تناوب‌ها را تنظیم کنید.

در صورت نیاز به انتخاب یا جایگزینی برند، تیم موتورازین با شبکهٔ تأمین سراسری و پوشش توزیع در ایران همراه شماست.

خطاهای رایج و هزینه‌های پنهان

• اختلاط گریس ناسازگار: نرم‌شدن/سفت‌شدن غیرعادی، جدایش روغن، کاهش عمر یاتاقان.
• نادیده‌گرفتن اقلیم: انتخاب گریس با گشتاور بالا در سرما یا گریس با پایداری حرارتی پایین برای باندهای گرم، منجر به سایش و توقف ناگهانی می‌شود.
• بیش‌گریس‌کاری: افزایش دما، مصرف انرژی و خرابی زودرس آب‌بند.
• عدم ردیابی: نبود تاریخچهٔ روانکاری باعث تشخیص دیرهنگام و تعمیرات پرهزینه می‌شود.

راه‌حل‌ها: تدوین استاندارد محلی روانکاری بر پایهٔ OEM، آموزش تیم، استفاده از چک‌لیست و یکپارچه‌سازی تأمین گریس‌های دارای استاندارد معتبر.

چک‌لیست اجرایی سریع (نکات برجسته)

• تعریف محدودهٔ دما/بار هر نقطهٔ روانکاری؛ انطباق با 81322 یا 23827 یا PFPE/سیلیکونی.
• بررسی سازگاری گریس جدید با قبلی؛ در شک، Purge کامل انجام دهید.
• انتخاب NLGI با توجه به سرعت و لقی؛ برای یاتاقان‌های سریع‌تر، گرید نرم‌تر.
• تمرکز بر ضدخوردگی در رطوبت بالا؛ انتخاب گریس با Additive مناسب.
• ثبت و کنترل کیفیت کارتریج‌ها؛ جلوگیری از آلودگی و انبارش در دمای معتدل.
• بازنگری دوره‌ای برنامهٔ PM بر اساس دادهٔ خرابی و شرایط اقلیمی.

جمع‌بندی: چرا انتخاب درست گریس هوایی مهم است؟

انتخاب دقیق گریس هوایی ترکیبی از دانش فنی، استانداردهای معتبر و شناخت شرایط کاری ایران است. گریس‌های خانوادهٔ 81322 برای مصارف عمومی با بار و رطوبت معمول، توازن بهینه‌ای از حفاظت و پایداری می‌دهند؛ 23827 در سرما و برای اجزای ظریف مزیت گشتاور پایین دارد؛ و PFPE در محیط‌های شیمیایی یا دمایی شدید، دوام و بی‌اثری شیمیایی ممتاز ارائه می‌کند. با اجرای یک برنامهٔ روانکاری پیشگیرانه و پرهیز از اختلاط، می‌توان نرخ خرابی، توقف ناوگان و هزینه‌های تعمیرات را به‌طور معنی‌دار کاهش داد. موتورازین به‌عنوان مرجع تخصصی تأمین و مشاوره، در کنار تیم‌های مهندسی و تعمیر و نگهداری سراسر کشور، انتخاب و تأمین گریس مناسب را تسهیل می‌کند.

پرسش‌های متداول

تفاوت اصلی بین MIL-G-81322 و MIL-PRF-23827 چیست؟

81322 یک گریس عمومی هواپیما با بازهٔ دمایی گسترده و تحمل بار مناسب است که برای نقاطی مانند یاتاقان چرخ و لولاهای فلپ کاربرد دارد. 23827 برای دماهای بسیار پایین و یاتاقان‌های ظریف طراحی شده تا گشتاور راه‌اندازی را کاهش دهد. انتخاب نهایی باید با دفترچهٔ OEM و شرایط مأموریت هماهنگ باشد.

آیا می‌توان گریس‌های مختلف را باهم مخلوط کرد؟

توصیه نمی‌شود. ضخیم‌کننده‌ها و افزودنی‌ها ممکن است ناسازگار باشند و به نرم‌شدن، سفت‌شدن یا جدایش روغن منجر شوند. در تغییر نسل گریس، Purge کامل و پاکسازی انجام دهید و قبل از جایگزینی، سازگاری شیمیایی را از TDS یا مشاورهٔ فنی بررسی کنید.

PFPE بسیار گران است؛ چه زمانی ارزش استفاده دارد؟

وقتی با دماهای بسیار بالا/پایین، تماس با اکسیژن یا مواد شیمیایی، و نیاز به پایداری طولانی‌مدت مواجه هستید، PFPE ارزش سرمایه‌گذاری دارد. در کاربردهای عمومی که نیاز مشابه ندارند، گزینه‌های 81322 معمولاً اقتصادی‌تر و به‌راحتی قابل تأمین هستند.

برای آب‌وهوای مرطوب جنوب ایران چه گریسی پیشنهاد می‌شود؟

گریس‌های خانوادهٔ 81322 به‌دلیل ضدخوردگی و مقاومت در برابر شستشو انتخاب متداولی‌اند. با این حال، اگر قطعه حساس است یا دماهای بسیار پایین تجربه می‌شود، بررسی 23827 نیز منطقی است. همواره با توجه به توصیهٔ OEM و برگهٔ دادهٔ فنی تصمیم بگیرید.

در مصارف هوایی، انتخاب NLGI 1 یا 2 چه تفاوتی ایجاد می‌کند؟

NLGI گرید قوام را نشان می‌دهد. NLGI 1 نرم‌تر است و برای سرعت‌های بالاتر/دماهای پایین ممکن است گشتاور کمتر بدهد؛ NLGI 2 متداول‌تر و پایدارتر است و در یاتاقان‌های چرخ و لولاها رایج است. انتخاب دقیق باید با تلرانس، سرعت و توصیهٔ سازنده هماهنگ شود.